Peredzyńska Walaszek Kancelaria Adwokacka

22 maja 2023 r. wejdzie w życie ustawa o fundacji rodzinnej. Jest to dzień długo wyczekiwany, gdyż polskie prawo od dawna „upominało się” o tego typu instytucję. Czy fundacja rodzinna spełni oczekiwania?

Czym w ogóle jest fundacja rodzinna?

Przywołując treść ustawy można odpowiedzieć, że fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Szczegółowy cel fundacji rodzinne określa fundator. Co istotne, fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą, ale powinna to robić jedynie w zakresie uregulowanym ustawą.

Ale czym tak „po polsku” jest fundacja rodzinna?

Mówiąc w uproszczony sposób, jest to twór prawny, mający osobowość prawną (a więc istniejący samodzielnie), który może być wykorzystywany przy dziedziczeniu przedsiębiorstw, pomnażaniu i zabezpieczaniu majątku, unikaniu sporów pomiędzy spadkobiercami. Fundacja może zarabiać, ale co do zasady nie w sposób dowolny. Ustawa wprost mówi, w jaki sposób fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą.

Jakie mogą być korzyści z utworzenia fundacji rodzinnej?

Fundacja rodzinna może służyć do przekazania przedsiębiorstwa spadkobiercom. Fundacja rodzinna ma pewne ograniczenia w możliwości prowadzenia działalności gospodarczej, ale w ogólnym rozrachunku mogą one okazać się jej największymi atutami. Ponadto przy właściwym przygotowaniu fundacji rodzinnej i strategii sukcesji można zachować całą prowadzoną działalność unikając jednocześnie ryzyka jej likwidacji czy też sporów spadkobierców.

Fundacja rodzinna może służyć również zabezpieczeniu majątku z uwagi na jej odrębną osobowość od fundatora. Oznacza to, że fundacja nie odpowiada za zobowiązania fundatora (poza tymi które powstały przed utworzeniem fundacji rodzinnej i poza zobowiązaniami alimentacyjnymi; fundacja nie odpowiada za zobowiązania fundatora w pełnej, nieograniczonej wysokości, lecz jedynie do wartości wniesionego do niej mienia). Fundacja może także ogólnie zabezpieczyć majątek przed roztrwonieniem przez spadkobierców.

Ponadto fundacja rodzinna może być wykorzystana jako sposób optymalizacji podatkowej.

Mienie nabywane przez beneficjentów od fundacji nie jest objęte podatkiem od spadków i darowizn. Świadczenia od fundacji na rzecz fundatora i beneficjentów będących najbliższymi fundatora będą również zwolnione od podatku dochodowego, ponadto fundacja nie płaci podatku dochodowego od dochodu z działalności określonej w ustawie aż do momentu jego przekazania beneficjentom (w takim przypadku będzie to podatek w wysokości 15%).

Jak powstaje fundacja rodzinna?

Podobnie jak w przypadku innych osób prawnych, czy też zbliżonych instytucji, konieczne jest sporządzenie właściwych dokumentów, obsadzenie ról i uzyskanie wpisu do właściwego rejestru. Rejestrem tym będzie specjalnie w tym celu utworzony Rejestr fundacji rodzinnych, prowadzony przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim.

Pierwszą jednak czynnością jest powołanie fundacji rodzinnej. Może to zrobić wyłącznie osoba fizyczna w akcie założycielskim albo w testamencie. Fundatorów może być kilku, ale tylko w przypadku powołania fundacji w akcie założycielskim.

Fundator musi wnieść do fundacji rodzinnej mienie na pokrycie funduszu założycielskiego – minimum 100.000 zł. Fundacje musi mieć też swój statut oraz, jak to wynika z jej definicji, beneficjenta.

Beneficjent fundacji rodzinnej.

Beneficjentem może być osoba fizyczna lub organizacja pozarządowa. Beneficjent ma zapewnione określone uprawnienia. Poza tym oczywistym, czyli otrzymywaniem świadczeń, ma zapewnione również uprawnienia kontrolne i decyzyjne (Zgromadzenie beneficjentów jest jednym z organów fundacji rodzinnej). Co jednak najciekawsze – beneficjentem może być sam fundator!

Organy fundacji rodzinnej.

Poza wspomnianym zgromadzeniem beneficjentów do organów należą zarząd i rada nadzorcza. Zarząd jest organem obligatoryjnym, rada nadzorcza musi być ustanowiona w przypadku, gdy liczba beneficjentów przekracza 25 osób.

Korzyści z ustanowienia fundacji.

Podstawowymi korzyściami z ustanowienia fundacji wydają się być zabezpieczenie majątku fundatora i interesów beneficjentów.

Jak już jednak wspomniano, jednym z beneficjentów może być sam fundator. Fundacja może być więc jednym ze sposobów „wyjęcia” mienia fundatora z jego majątku przy jednoczesnym pozostawieniu mu rzeczywistych uprawnień w stosunku do tego mienia. Może to zabezpieczyć majątek fundatora przed egzekucją, jednakże z pewnymi wyjątkami: przeniesienie mienia na fundację nie ochroni przed egzekucją zobowiązań alimentacyjnych ani zobowiązań powstałych przed jej powstaniem. Odpowiedzialność fundacji ma jednak granice, którymi są stan mienia z chwili jego wniesienia do fundacji oraz wartość z chwili zaspokojenia wierzyciela.

Dla innych beneficjentów fundacja także będzie sposobem ochrony majątku, w pewien sposób także przed nimi samymi. W takim przypadku fundator zyskuje pewne gwarancje, że beneficjent (którym może być spadkobierca fundatora) będzie miał zapewnione środki na życie, czy też w ogóle chroniony majątek.